Odpowiedź z Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 08.06.2005 r.

14 czerwca, 2005
Bez kategorii

Szanowny Panie Przewodniczący,
odpowiadając na stanowisko w sprawie możliwości realizowania zadań w zakresie udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów uprzejmie wyjaśniam, że:

ustawą z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 281, póz. 2781) wprowadzony został nowy, systemowy model pomocy materialnej dla uczniów. Powyższy akt prawny dodał do ustawy o systemie oświaty nowy rozdział 8a „Pomoc materialna dla uczniów”, który w sposób szczegółowy określa zasady udzielania pomocy materialnej dla uczniów w postaci stypendium szkolnego, zasiłku szkolnego, stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia
sportowe, stypendium Prezesa Rady Ministrów, stypendium ministra właściwego ds. oświaty i wychowania, stypendium ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
Zgodnie z art. 90r pkt 2 ustawy o systemie oświaty środki na realizację stypendiów zostały zagwarantowane w ustawie budżetowej na 2005 r. w rezerwie celowej nr 55 „Narodowy Program Stypendialny”. W 2005 roku na ten cel przeznaczono kwotę 242 500 000 zł.
Kwota powyższej dotacji celowej została wyliczona dla poszczególnych gmin zgodnie z algorytmem zamieszczonym w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 22 lutego 2005 r. w sprawie terminów przekazywania dotacji celowej gminom na dofinansowanie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym oraz sposobu ustalania wysokości tej dotacji (Dz.U. z 2005r. Nr 36, póz. 319). Dane, na podstawie, których dokonano wyliczenia kwoty dotacji dla gmin pochodzą z Ministerstwa Finansów, Głównego Urzędu Statystycznego oraz odpowiednich departamentów urzędów wojewódzkich. Dane te dotyczą roku 2004. Informacja o wysokości dotacji dla poszczególnych gmin została przekazana zainteresowany jednostkom w połowie marca, przed ustawowym terminem przygotowania regulaminów wypłacania stypendiów.
Zgodnie z art. 90p ust. l ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, póz. 2572 z późn. zm.) udzielanie świadczeń pomocy materialnej dla uczniów o charakterze socjalnym stanowi zadanie własne gminy, na realizację którego gmina otrzymuje dofinansowanie (art. 90r ust. l ustawy). Oznacza to, że gminy mogą uzupełnić już istniejący system stypendialny środkami własnymi lub też opracować własne programy pomocy uczniom z wykorzystaniem środków własnych, współpracy z organizacjami pożytku publicznego lub wolontariatu.
Przepisy ustawy nie zobowiązują gmin do przeznaczania na ten cel środków własnych, lecz do przygotowania gminnych regulaminów przyznawania pomocy materialnej dla uczniów, finansowanej z budżetu państwa.
Rozpatrując termin wydania decyzji administracyjnej w aspekcie art. 35 kpa, który poruszany jest w piśmie Pana Przewodniczącego, należy mieć również na uwadze brzmienie art. 35 § 5 kpa, zgodnie z którym do terminów załatwienia sprawy nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności – w tym wypadku terminu określonego w ustawie na przyjęcie przez radę gminy regulaminu przyznawania pomocy materialnej dla uczniów. Zatem termin rozpatrywania spraw z zakresu pomocy materialnej dla uczniów mija po 30 dniach od daty przyjęcia regulaminu przez gminę.
Opracowanie gminnego regulaminu udzielania pomocy materialnej uczniom ma na celu umożliwienie udzielenia pomocy edukacyjnej uczniom najbardziej potrzebującym takiego wsparcia w danym środowisku lokalnym.
Osiągnięcie tego celu będzie możliwe tylko w sytuacji bardzo dobrego zdiagnozowania potrzeb własnego środowiska przez samorząd gminy przy zintegrowanej współpracy odpowiednich jednostek organizacyjnych samorządu (szkół, ośrodka pomocy społecznej), jak również organizacji pożytku publicznego oraz wolontariatu.
Regulamin, przygotowany przez gminę powinien w swojej konstrukcji zawierać elastyczne mechanizmy udzielania pomocy edukacyjnej dla uczniów, które zapisane zostały w ustawie o systemie oświaty, a tym samym umożliwiać optymalne wykorzystanie środków finansowych przeznaczonych w budżecie państwa na ten cel.
Jednym z tych mechanizmów jest wysokość kwoty uprawniającej do ubiegania się o pomoc edukacyjną (art. 90d ust. 7 ustawy o systemie oświaty). Miesięczna wysokość dochodu na osobę w rodzinie ucznia, umożliwiająca ubieganie się o tę pomoc nie może przekroczyć 316 złotych. Nie jest uzasadnione traktowanie pojęć „uprawniony do ubiegania się o pomoc” i „uprawnionych do otrzymania pomocy” jako tożsamych. Następnym jest
wartość pomocy (wahająca się od 44,80 zł do 112 zł). Trzecim jest czas, na jaki można przyznawać pomoc: od jednego miesiąca do dziesięciu miesięcy w przypadku uczniów lub od jednego miesiąca do dziewięciu miesięcy w przypadku słuchaczy kolegiów. Kolejnym mechanizmem jest możliwość zróżnicowania częstotliwości udzielania pomocy – może ona być realizowana w okresach innych niż miesięcznie lub jednorazowo w zależności od rzeczywistych potrzeb edukacyjnych ucznia. Dalszy mechanizm to przestrzeganie celowego i edukacyjnego charakteru stypendiów szkolnych, przeznaczonych wyłącznie na zaspokajanie potrzeb edukacyjnych uczniów. Ustawa w art. 90d ust. 2 do 5 precyzuje, jakie formy działań edukacyjnych są wskazane do realizacji wobec uczniów, pozostawiając jednocześnie ostateczną decyzję władzom samorządowym.
Stypendium szkolne nie może zostać przeznaczone na wsparcie materialne rodzin znajdujących się w ciężkiej sytuacji, w ich codziennej egzystencji, ale na pomoc uczniowi w dostępie do edukacji, wyrównywania jego szans edukacyjnych – pomimo niekorzystnej sytuacji finansowej jego rodziny. Zatem nie ma podstaw do włączenia omawianych stypendiów do systemu pomocy społecznej, lub przekazana środków na wypłatę stypendiów do puli środków, z których wypłacane są dodatki rodzinne.
Wyliczenia, dotyczące zapotrzebowania na środki finansowe na pomoc stypendialna są konsekwencją rozwiązań przyjętych przez gminy w regulaminach udzielania tej pomocy, w których nie wykorzystano rozwiązań zapisanych w ustawie, natomiast zastosowano automatyczne przemnożenie liczby uprawnionych do ubiegania się o pomoc, przez wysokość świadczenia i pełną liczbę miesięcy, na jaką można przyznać pomoc.
Pragnę podkreślić, że zasady udzielania stypendiów szkolnych i zasiłków szkolnych ujęte w ustawie o systemie oświaty są odmienne niż w przypadku świadczeń pomocy społecznej.
Gminny regulamin udzielania pomocy materialnej uczniom powinien uwzględniać i stosować powyższe mechanizmy celem optymalnego wykorzystania przeznaczonych na ten cel środków budżetowych.
Ośrodki pomocy społecznej mogą zostać włączone do prac nad udzielaniem pomocy materialnej dla uczniów w fazie przygotowawczej m.in. poprzez zweryfikowanie danych dotyczących dochodu na osobę w rodzime lub przygotowanie wstępnych list dzieci uprawnionych na terenie gminy do uzyskania pomocy.
Mam nadzieję, że przedstawione wyjaśnienia dokładnie ukazują zmiany wprowadzone w ustawie o systemie oświaty w zakresie udzielania pomocy materialnej dla uczniów oraz mechanizmy, którymi powinny posługiwać się jednostki samorządu terytorialnego, celem jak najlepszego wykorzystania przyznanej dotacji na pomoc edukacyjną dla uczniów.
Jednocześnie trzeba stwierdzić, że przeznaczone w br. w budżecie państwa środki finansowe nie pozwalają na udzielenie pomocy stypendialnej wszystkim uczniom uprawnionym do ubiegania się o taką pomoc, a jedynie tym, którym jest ona naj
bardziej potrzebna.