Pismo z prośbą o zmianę przedmiotowego pasa szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych

12 marca 2015 r. wysłano pismo do Marszałka Województwa Podlaskiego z prośbą o zmianę przedmiotowego pasa szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych gdzie występuje zakaz lokalizowania obiektów budowlanych do niezbędnego minimum. Poniżej jego treść.

W imieniu Związku Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego, zwracam się z uprzejmą prośbą o zmianę zakazu lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. Zakaz ten został ustanowiony na mocy Rozporządzenia Nr 10/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Bugu” (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 54, poz. 723 ze zm.).

Przytoczone wyżej Rozporządzenie Wojewody Podlaskiego, w § 5 ust. 1 wprowadza zakazy wybrane spośród listy zamieszczonej w art. 24 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z. 2013 r., poz. 627 z późn. zm.):

1. zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką;

2. likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych;

3. wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;

4. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciw osuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych;

5. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalną gospodarką wodną lub rybacką;

6. likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;

7. lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej.

Podkreślić należy, że zakazy te występują także na terenach innych Obszarów Chronionego Krajobrazu na terenie województwa podlaskiego utworzonych na mocy Rozporządzeń Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005 r. (np. OChK „Puszcza Białowieska”, OChK „Dolina Narwi”, OChK Dolina Rospudy, OChK „Pojezierze Sejneńskie”, OChK Dolina Biebrzy, OChK Pojezierza Rajgrodzkiego).

Zaznaczam, że zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody wprowadzenie zakazów (m.in. zakazu lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej) ma charakter uznaniowy, a nie obligatoryjny.

Istotną kwestią jest brak ustawowej definicji pojęcia „inne zbiorniki wodne”. Stosowana przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku interpretacja tego pojęcia karze traktować każde zagłębienie w gruncie mogące gromadzić wodę jako „inny zbiornik wodny”. W wyniku takiej wykładni Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska powstała konieczność ustalania nieprzekraczalnej linii zabudowy w odległości 100 m od każdego zbiornika wodnego, nawet od niewielkich niezalegalizowanych zbiorników retencyjnych. Zaznaczam, że w wyniku tego, niejednokrotnie działki, obecnie już zabudowane, a także te, które były możliwe do zabudowy na podstawie Rozporządzenia, nie mogą być zabudowane. Konsekwencją tego jest znaczny spadek wartości wielu nieruchomości. Niejednokrotnie w granicach gminy nie ma żadnego jeziora, a „inne zbiorniki wodne” są pochodzenia antropogenicznego i jako takie są utrzymywane w stanie przydatności dla gospodarki człowieka, tzn. jako niewielkie stawy hodowlane lub zbiorniki na wodę przeciwpożarową, a mimo to powodują zakaz wznoszenia obiektów budowlanych na działkach w promieniu 100 m.

Ponadto, w wielu przypadkach, rzeki (w tym starorzecza) i inne zbiorniki wodne nie posiadają ustalonej linii brzegu, tym samym brak jest podstawy do jednoznacznego wyznaczenia odległości 100 m od brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych.

Jeżeli zakaz lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych zostanie utrzymany, konsekwencją będzie wprowadzenie tego zakazu do opracowywanych dokumentów planistycznych na poziomie gmin, tj. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W wielu wypadkach (np. na terenie Gminy Mielnik) zakaz będzie dotyczył m.in. terenów zabudowy aktualnie istniejącej, a także terenów, które w dotychczas obowiązujących planach miejscowych przeznaczone były pod zabudowę. W konsekwencji, do takich terenów, będą miały zastosowanie przepisy art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu

i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 199) o treści: „jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może, z zastrzeżeniem ust. 2, żądać od gminy:

W takim wypadku, gminy zostaną zobowiązane do wypłacenia odszkodowań

za poniesioną rzeczywistą szkodę (lub wykupienia nieruchomości lub jej części). Wskazuję jednocześnie, że w budżetach gmin nie ma środków pozwalających na zaspokojenie roszczeń z tytułu przedmiotowych odszkodowań.

Niewątpliwie walory przyrodnicze gmin województwa podlaskiego stanowią istotny zasób i powinny pozostać chronione. Jednakże, należy zauważyć, że 32% powierzchni województwa stanowią obszary o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych. Na terenie naszego województwa istnieją 4 parki narodowe, w tym najstarszy w Polsce Białowieski Park Narodowy, a także o największej powierzchni, czyli Biebrzański Park Narodowy. Ochrona przyrody i środowiska naturalnego w województwie podlaskim obejmuje także 3 parki krajobrazowe, 93 rezerwatów przyrody oraz 275 pomników przyrody. Ponadto, Obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (OSO) zajmują ok. 26 % powierzchni województwa, zaś Specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000 (SOO) zajmują ok. 20% powierzchni województwa. Są to formy ochrony przyrody, które wprowadzają znaczne ograniczenia i restrykcje oraz zabezpieczają tereny przed niepożądanymi działaniami, które mogłaby negatywnie wpłynąć na środowisko.

Ponadto wzdłuż rzek takich jak m.in. Bug, Narew, Biebrza został wyznaczony obszar szczególnego zagrożenia powodzią, który objęty jest bezwzględnym zakazem zabudowy na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Należy zauważyć, że zgodnie z obowiązującymi Studiami ochrony przeciwpowodziowej oraz projektami map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego zakaz zabudowy od linii rzek często obejmuje znacznie szerszy zakres niż promień 100 m od linii brzegowej.

Reasumując, zarówno obowiązujące formy ochrony przyrody, jak i programy ochrony przed powodzią wyznaczają nierzadko obszary zakazu zabudowy o zasięgu znacznie większym niż odległość 100 m od linii brzegu rzek i jezior.

Chciałbym zwrócić uwagę, iż wiele Gmin nie może uchwalić miejscowych planów,

ze względu na powyższy zakaz. W konsekwencji tego, wszystkie procesy inwestycyjne

w takich gminach opierają się na decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, co jest procesem czasochłonnym i kosztochłonnym. W wielu wypadkach jest też czynnikiem powodującym rezygnację potencjalnych inwestorów i przeniesienie planowanej inwestycji na tereny mające uregulowane i znormalizowane przepisy w zakresie prawa miejscowego.

Gminy, które są w trakcie opracowywania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przewidują rozwój zabudowy w formie uzupełnienia istniejącej zabudowań, a nowe tereny pod zabudowę wskazują jedynie na obszarach, na których budynki nie pozostaną w konflikcie z celami ochrony przyrody. Jednak ze względu na istniejący zakaz lokalizowania obiektów budowlanych w szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych uniemożliwia on uzupełnienie zabudowy w wielu miejscach, gdzie już ona istnieje oraz w miejscach gdzie są wyznaczane nowe tereny pod zabudowę. Zaznaczam, że w/w zakaz znacznie ogranicza potencjał gospodarczy oraz działa hamująco na rozwój ekonomiczny gmin województwa podlaskiego, a także przyczynia się do pogłębiania peryferyjności naszego regionu.