Stanowisko Związku Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego z dnia 8 października 2019 r. dotyczące nowelizacji przepisów Prawa oświatowego
Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r.- Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz., 1148, z późn. zm.) szkoła publiczna prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego może być zlikwidowana z końcem roku szkolnego, po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty, wydawanej w drodze postanowienia. Działanie w zakresie wydania opinii określa się jako współdziałanie kuratora z organami samorządu terytorialnego. Trzeba jednak wyraźnie podkreślić, że w przypadku braku uzyskania przez gminę, pozytywnej opinii kuratora, mamy do czynienia z faktycznym ubezwłasnowolnieniem samorządu, blokującym definitywnie możliwość zlikwidowania szkoły. Opinia kuratora jest bowiem wiążąca dla organu prowadzącego szkołę. Wprawdzie na postanowienie kuratora przysługuje zażalenie do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, a następnie skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, niemniej jednak nawet w przypadku wygrania przez organ prowadzący sprawy, proces likwidacji placówki oświatowej zostaje zablokowany.
Jak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych kuratorzy powinni bardzo starannie, punkt po punkcie analizować przyczyny, dla których mniejsze placówki oświatowe są zamykane, w szczególności uzasadnić czy z punktu racjonalności ekonomicznej prowadzenie szkoły dla kilkunastu dzieci w różnym wieku ma sens. Zdarza się bowiem, że opinie kuratora nie są poparte głęboką analizą przedstawianych przez samorząd racji. Natomiast przyczynami likwidacji szkół jest nie tylko demografia, często to rodzice wybierają dla swoich dzieci większe szkoły poza obwodem, ponieważ pragną., aby ich dzieci nie uczyły się w klasach łączonych. Kurator wydając w tym zakresie opinię powinien przede wszystkim mieć na uwadze zapewnienie uczniom likwidowanej szkoły odpowiednich warunków nauki, wychowania i opieki. Zazwyczaj to większa placówka oświatowa gwarantuje lepsze wyniki nauki i wsparcie psychologiczno-pedagogiczne czy rehabilitacyjne potrzebne uczniom. Bywają przypadki, gdy do danej szkoły nie chodzi nawet jeden uczeń, co więcej, nie ma tam też żadnego nauczyciela, a mimo to kurator oświaty nie wyraża zgody na likwidację danej placówki. Działanie takie pozbawia jednostki samorządowe konstytucyjnie zagwarantowanej samodzielności oraz podważa zaufanie obywateli do organów administracji publicznej.
Obecnie brak jest w Prawie oświatowym wyraźnego wskazania przez ustawodawcę przesłanek wydania pozytywnej opinii, a nie wszystkie wynikają wprost z regulacji art. 89. Oznacza to, że nie istnieje zwarty katalog warunków, po spełnieniu których gmina mogłaby zlikwidować szkołę, którą prowadzi. Taka regulacja może zatem stanowić podstawę dla prób arbitralnych rozstrzygnięć kuratora. Ponadto przy współdziałaniu kuratora z gminą przy likwidacji szkoły, niezasadne jest stosowanie, zamiast przepisów art. 89 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 506, z późn. zm.), przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, a dokładnie art. 106 k.p.a. W związku z tym postulujemy o zmianę przepisów ww ustawy polegających na przywróceniu samorządom realnego wpływu na kształt oświaty na zarządzanych przez nich terenach.
Przewodniczący Zarządu Związku Gmin Wiejskich
Województwa Podlaskiego
Grzegorz Jakuć
Stanowisko przekazano do:
Ministra Edukacji Narodowej
Podlaskiego Kuratora Oświaty