Stanowisko Związku Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego z dnia 10 marca 2020 r. dotyczące zmiany zasad wynagradzania pracowników samorządowych, w szczególności zatrudnianych na podstawie wyboru

Przedstawiciele samorządów wiejskich zebrani na XXIV Zgromadzeniu Ogólnym Związku Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego uznają, iż niezbędne są zmiany legislacyjne mające na celu zmianę przepisów regulujących zasady wynagradzania pracowników samorządowych, w szczególności zatrudnianych na podstawie wyboru.
W świetle art. 36 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2019 r. poz.1282, z późn. zm.), zwanej również pragmatyką samorządową. pracownikom samorządowym przysługuje wynagrodzenie stosownie do zajmowanego stanowiska pracy oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych. Pracownikowi samorządowemu przysługuje obligatoryjnie wynagrodzenie, dodatek za wieloletnią pracę, nagroda jubileuszowa oraz jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest pracownikiem samorządowym zatrudnianym na podstawie wyboru. Pracodawcą wójta jest urząd gminy, natomiast rada gminy została upoważniona do ustalenia wynagrodzenia wójta w drodze uchwały podejmowanej na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r. poz, 506, z późn. zm.). Zawarcie regulacji prawnej dotyczącej ustalania wynagrodzenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w samorządowej ustawie ustrojowej i przyznanie radzie gminy kompetencji do podejmowania rozstrzygnięć w tym zakresie oznacza, że ten element stosunku pracy wójta jest definiowany jednostronnym władczym oświadczeniem woli organu stanowiącego gminy, działającego za pracodawcę. W kształtowaniu wynagrodzenia wójta rada gminy nie ma nieograniczonych możliwości, albowiem wysokość wynagrodzenia nie może przekroczyć stawek określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 15 maja 2018 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. poz. 936, z późzn. zm.). Wskutek zmiany ww. rozporządzenia w 2018 r. wynagrodzenie zasadnicze pracowników samorządowych pełniących funkcje zarządzające w jednostce samorządu terytorialnego lub w związkach jednostek samorządu terytorialnego zostało obniżone. Obecnie wynagrodzenie zasadnicze wójta zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych uzależnione jest również od wielkości gminy i kształtuje się pomiędzy 3400 zł a 5000 zł a maksymalna stawka dodatku funkcyjnego kształtuje się pomiędzy 1900 zł a 2500 zł. Zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych. wójtowi przysługuje również dodatek specjalny, który stosownie do § 6 ww. rozporządzenia wynosi co najmniej 20% i nie przekracza 40% łącznie wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego.  Ustawa o pracownikach samorządowych oraz ustawa o samorządzie gminnym nie zawierają delegacji dla rady gminy do podjęcia uchwały w sprawie przyznania nagrody wójtowi/burmistrzowi/.prezydentowi. Ponadto wcześniej sądy administracyjne opowiadały się za zakazem obniżenia wynagrodzenia wójta w trakcie kadencji, uzasadniając to albo brakiem podstawy prawnej rangi ustawowej  albo koniecznością uzyskania pisemnej zgody wójta wynikającej z art. 29 § 4 i 5 k.p. – wyrok NSA z 10.01.2006 r., II OSK 424/05. Z biegiem czasu doszło do zmiany linii orzeczniczej SN przez sądy administracyjne. Obecnie  Sąd Najwyższy zajmuje stanowisko, iż obniżenie przez radę gminy wynagrodzenia wójta/ burmistrza/ prezydenta nie wymaga jego zgody,  do zmiany wysokości wynagrodzenia wybieralnego pracownika samorządowego nie stosuje się bowiem instytucji wypowiedzenia zmieniającego z art. 42 kodeksu pracy.
Należy podkreślić, że zarobki najważniejszych osób w państwie w relacji do płac w gospodarce, dzisiaj, w wyniku wzrostu wynagrodzeń i kosztów życia, stały się na tyle niskie, że konieczna jest systemowa zmiana. W ciągu ostatnich 18 lat przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wzrosło o 140%, a minimalne wynagrodzenie o 200%. Obecnie często zdarza się, że wynagrodzenie  organów wykonawczych gmin tj. wójta/burmistrza/prezydenta jest dużo niższe niż wynagrodzenie pracowników samorządowych średniego szczebla i niektórych specjalistów. Albowiem w związku z kolejną już ustawową podwyżką wynagrodzenia minimalnego zostały też podwyższone wynagrodzenia pozostałych pracowników samorządowych, za wyjątkiem wynagrodzeń osób pełniących funkcje zarządzające w jednostce samorządu terytorialnego. Doprowadziło to do zatarcia proporcji płac wynagrodzeń w administracji samorządowej.
Należy podkreślić, ze wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast nie otrzymują nagród i premii, nie mają prawa do dodatkowych dochodów, przepisy nakładają na nich wiele ograniczeń prawnych dotyczących ograniczenia podejmowania zatrudnienia lub działalności w trakcie, jak i po zakończeniu pełnienia funkcji. Bezspornym zaś faktem jest, że z uwagi na zawiłość regulacji prawnych ponoszą coraz większe ryzyko odpowiedzialności osobistej za (niezawinione) błędy swoje oraz swoich podwładnych, a także własne koszty sprawowania funkcji publicznej. Prowadzi do narastania mechanizmu negatywnej selekcji polegającej na zniechęcaniu do podejmowania pracy we władzach administracji samorządowej przez najlepiej wykształcone i najbardziej kompetentne osoby..
Kwestia zarobków polityków jest od lat wdzięcznym tematem do formułowania populistycznych haseł, niemniej jednak świadomość, że dostaje się za niskie wynagrodzenie, to jeden z najbardziej przygnębiających aspektów pracy zawodowej. Dla wielu osób odpowiednia pensja jest konkretnym potwierdzeniem tego, jak dobrze wykonują swoją pracę i jak są za nią doceniani. Polska powinna uczciwie wynagradzać swoją administrację i wymagać od niej najwyższych standardów profesjonalizmu i osobistej uczciwości. Związek Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego stoi na stanowisku, że należy rozpocząć uczciwą debatę publiczną w tej sprawie.

Przewodniczący Zarządu
Związku Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego
Grzegorz Jakuć

Przekazano do:
Prezesa Rady Ministrów
Parlamentarzystów Województwa Podlaskiego