Odpowiedź z Ministerstwa Finansów z dnia 29.10.2009 r.
W związku z pismem z dnia 7 października 2009r. Nr 0011.02/09-09 w sprawie zmiany ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, a także przedstawienia stanowiska w sprawie możliwości zastosowania stawki 0% podatku VAT dla inwestycji prowadzonych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, uprzejmie wyjaśniam.
W kwestii zmiany ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych wyjaśniam, iż w obecnym stanie prawnym na mocy art. 2 ust. 3 pkt 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, z wyłączenia z opodatkowania podatkiem od nieruchomości korzystają drogi publiczne.
Zagadnienia funkcji i kategoryzacji dróg publicznych reguluje ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2007r. Nr 19, póz. 115 ze zm.). Zgodnie z art. 1 i art. 2 ustawy, drogą publiczną jest droga zaliczona do jednej z kategorii dróg (krajowych, wojewódzkich, powiatowych, gminnych), z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych.
Jak wynika z art. 7 ww. ustawy, do dróg gminnych zalicza się drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych. Zaliczenie do kategorii dróg gminnych, jak również ustalenie przebiegu istniejących dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu.
Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy, budowa, przebudowa, remont, utrzymanie, ochrona i oznakowanie dróg wewnętrznych oraz zarządzanie nimi należy do zarządcy terenu, na którym jest zlokalizowana droga, a w przypadku jego braku – do właściciela tego terenu.
Z powyższego wynika, że nadanie drodze kategorii publicznej drogi gminnej zależy od decyzji samej gminy. W przypadku dróg, de facto pełniących rolę taką jak drogi gminne, lecz nie posiadających statusu drogi publicznej, po podjęciu w tej sprawie uchwały przez radę gminy droga może uzyskać ten status i korzystać z wyłączenia z podatku od nieruchomości na podstawie art. 2 ust. 3 pkt 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Gmina jako właściciel jest również zobowiązana do utrzymania drogi w należytym stanie.
Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych przy nadawaniu statusu gminnej drogi publicznej kryterium stanu technicznego drogi nie przesądza o niemożności nadania statusu drogi publicznej. Przykładowo, w wyroku z dnia 22 lutego 2006 r. sygn. akt I OSK 1381/05, Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził że: „Skorzystanie przez radę gminy z uprawnienia do zaliczenia drogi do kategorii dróg gminnych, nie jest uzależnione od spełnienia przez nią warunków technicznych określonych w rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich sytuowanie (Dz. U. Nr 43, póz. 430 ze zm.).”.
Proponowane wyłączenie z opodatkowania dróg wewnętrznych budzi wątpliwości z punktu widzenia zgodności z konstytucyjnymi zasadami równości i demokratycznego państwa prawa. Zasada równości nakazuje, aby wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się daną cechą istotną w równym stopniu były traktowane równo, tj. bez zróżnicowań zarówno faworyzujących jak i dyskryminujących. Wyłączenie z opodatkowania dróg oparte na kryterium podmiotu tzn. tylko tych, których właścicielem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, przeczy zasadzie równości. Ponadto, drogi, których właścicielem jest Skarb Państwa mają w przeważającej części status dróg publicznych, a więc proponowane wyłączenie powielałoby już istniejące.
Niewłaściwym z prawnego punktu widzenia jest również sankcjonowanie za pomocą wyłączenia podatkowego nieuregulowanych stanów prawnych dotyczących dróg pełniących faktycznie funkcje dróg publicznych, które ze względu na brak uchwały rady gminy nie uzyskały statusu drogi publicznej.
Należy również podkreślić, że w świetle przepisów ustawy z dnia 13 listopada 2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2008 r. Nr 88, póz. 539 ze zm.) skutki finansowe wynikające z uchwał organów jednostek samorządu terytorialnego, określających niższe stawki lub zwolnienia podatkowe, podjętych na podstawie art. 5 i 7 ust. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, nie wpływają na wysokość przyznawanej gminie części wyrównawczej subwencji ogólnej.
Wysokość kwoty podstawowej części wyrównawczej subwencji ogólnej uzależniona jest od wielkości dochodów podatkowych, możliwych do uzyskania przez gminę w roku poprzedzającym rok bazowy oraz liczby mieszkańców faktycznie zamieszkałych w gminie według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok bazowy, ustalonej przez Główny Urząd Statystyczny. Niezależnie od tego, czy gmina zastosuje zwolnienia podatkowe, czy nie, do ustalenia części wyrównawczej subwencji ogólnej przyjmuje się dochody, które jednostka samorządu terytorialnego może uzyskać, stosując do ich obliczenia górne granice stawek podatków obowiązujące w danym roku.
To, czy gmina otrzyma w ramach subwencji ogólnej kwotę wyrównawczą, uzależnione jest jedynie od tego jak ukształtuje się wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w kraju (wskaźnik Gg) i w tej gminie (wskaźnik G). Szczegółową argumentację w powyższej kwestii zawiera odpowiedź na pismo Przewodniczącego Związku Gmin Wiejskich RP z dnia 19.01.2009 r. (pismo Ministerstwa Finansów z dnia 18.05.2009 r. znak: PL/063/2/APQ/09/PELS-195).
Biorąc pod uwagę możliwości prawne, jakie zgodnie z powołanymi przepisami posiadają gminy w zakresie rozwiązania kwestii opodatkowania dróg wewnętrznych będących ich własnością, wprowadzenie proponowanego wyłączenia ustawowego jest nieuzasadnione.
Jednocześnie należy poinformować, że omawiana propozycja nowelizacji była rozpatrywana przez Zespół ds. Systemu Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego na posiedzeniu w dniu 13 maja br.
Po przeprowadzeniu dyskusji oraz ustaleniu braku możliwości zrealizowania postulatu na gruncie przepisów podatkowych ze względu na niekonstytucyjność proponowanego rozwiązania, współprzewodniczący ww. Zespołu podjęli decyzję o skierowaniu postulatu do Zespołu ds. Infrastruktury, Rozwoju Lokalnego, Polityki Regionalnej oraz Środowiska KWRiST. Strona samorządowa obecna na posiedzeniu zaakceptowała rozwiązanie oczekując analizy prawnej i ekonomicznej zagadnienia kwalifikacji dróg.
Z upoważnienia Ministra Finansów
Podsekretarz Stanu
Maciej Grabowski