skip to Main Content

Stanowisko w sprawie nowelizacji ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Dnia 12 grudnia 2011 r. wypracowano stanowisko Związku Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego w sprawie nowelizacji ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Poniżej jego treść.

 

Z dniem 1 stycznia 2012 roku wchodzi w życie ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która rewolucjonizuje obecnie obowiązujący system opieki nad dzieckiem. Ustawa  wprowadza nowe zadania własne dla gmin i powiatów  m.in. nowe stanowiska w gminach i powiatach – odpowiednio asystentów rodzinnych i koordynatorów pieczy zastępczej. Oznacza to wzrost etatów i pociąga za sobą ogromne wydatki. Zgodnie z art. 11ust.2 ustawy asystent rodziny jest zatrudniany na wniosek pracownika socjalnego, który po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego wnioskuje o  przyznanie rodzinie takiego wsparcia. Decyzję o zatrudnieniu podejmuje kierownik ośrodka pomocy społecznej.
Praca asystenta rodziny nie może być łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego. Oceniając realnie sytuację należy przyjąć, że uzyskanie pożądanej liczby asystentów rodzinnych będzie możliwe, z uwagi na konieczność zatrudnienia dużej liczby odpowiednio przygotowanych pracowników, w dłuższym okresie czasu. Asystent rodzinny będzie mógł udzielać kompleksowego wsparcia pełnoletnim wychowankom opuszczającym rodziny zastępcze spokrewnione. Organizowanie pieczy zastępczej w rodzinach spokrewnionych będzie należało do kompetencji samorządu gminy, natomiast za pozostałe formy pieczy zastępczej odpowiedzialny będzie samorząd powiatu. Natomiast omawiana  ustawa nie likwiduje limitów zatrudniania pracowników socjalnych wyznaczonych ustawą o pomocy społecznej, skoro muszą być spełnione minimalne standardy liczby pracowników socjalnych, oznacza to konieczność zatrudnienia asystentów, jeżeli taka potrzeba się pojawi.

Zgodnie z art.  176 w/w ustawy do zadań własnych gminy należy:
1) opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny;
2) tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny;
3) tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia dziennego, oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez:
a) zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz dostępu do specjalistycznego poradnictwa,
b) organizowanie szkoleń i tworzenie warunków do działania rodzin wspierających,
c) prowadzenie placówek wsparcia dziennego oraz zapewnienie w nich miejsc dla dzieci;
4) finansowanie:
a) kosztów szkoleń dla rodzin wspierających,
b) podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny,
c) kosztów związanych z udzielaniem pomocy, o której mowa w art. 29 ust. 2, ponoszonych przez rodziny wspierające;
5) współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce  opiekuńczo- wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym;
6) sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 187 ust. 3;
7) prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej,
zamieszkałego na terenie gminy;
8) przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji, o której mowa w art. 193 ust. 8.

 

Przepisy art.191 ust. 8 i 9 stanowią, że :
w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo w rodzinnym domu dziecka gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki w wysokości:
1) 10% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka — w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
2) 30% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka — w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
3) 50% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka — w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
 w przypadku umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo- terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki w wysokości:
1) 10% w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
2) 30% w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
3) 50% w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej — średnich miesięcznych wydatków przeznaczonych  na utrzymanie dziecka albo środków finansowych na utrzymanie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz środków finansowych na bieżące funkcjonowanie tej placówki.

Ustawa w zasadniczy sposób reformuje też kształt służb pomocy rodzinie w samorządzie powiatowym, wprowadzając nowe struktury takie jak: organizator pieczy zastępczej i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej. Samo wynagrodzenie jednego koordynatora to koszt ok. 40 tys. zł rocznie bez wyposażenia stanowiska pracy, materiałów biurowych, mediów. Dodatkowo osobom tym zapewnić należy pomieszczenia biurowe, których samorządy nie posiadają. Zamiast realnie wspierać wykonywanie obowiązków związanych z pieczą zastępczą – ustawa wprowadza rozbudowany katalog form współpracy, kontroli oraz oceny zarówno sytuacji dziecka jak i rodziny zastępczej. Ponadto nie znajduje uzasadnienia wprowadzenie uregulowania stanowiącego, iż koordynator rodzinnej pieczy zastępczej obejmuje opieką nie więcej niż 15 rodzin zastępczych podczas gdy, asystent rodziny pracujący z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych obejmuje swoją pracą nie więcej niż 20 rodzin. Przyjęcie takiego rozwiązania sugeruje, iż rodzina zastępcza jest rodziną kryzysową. Wdrożenie proponowanych rozwiązań będzie generowało w najbliższych latach potężne obciążenie finansowe również dla powiatów związane zarówno z organizowaniem i utrzymywaniem nowych struktur, ale również wynikające z obligatoryjnego wzrostu kosztów utrzymania rodzin Zwiększeniu ulega bowiem pomoc pieniężna na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej.

Wdrożenie proponowanych rozwiązań będzie generowało w najbliższych latach potężne obciążenie finansowe dla gmin i powiatów, a żaden z przepisów ustawy nie wskazuje źródeł finansowania, natomiast brak możliwości w tym miejscu zastosowania domniemania, iż gmina ma obowiązek sfinansowania zadania własnego w całości ze środków własnych. Art.247 cytowanej ustawy stanowi jedynie, że minister ds. rodziny wprowadzi program na dofinansowanie nowych zadań własnych gminy z zakresu wspierania rodziny oraz systemu pieczy zastępczej w okresie trzech lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, w formie dotacji celowej z budżetu państwa, której wysokość może przekroczyć 50 % wydatków na realizację zadania. Ta delegacja do wydania przepisów wykonawczych nie zmieni istniejącego stanu rzeczy, albowiem jest to jedynie delegacja do ustalenia warunków i zasad, natomiast kwestia źródeł finansowania nadal pozostaje nie rozstrzygnięta i nie uregulowana.  Art. 197 ustawy stanowi, że jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu realizacji zadań obejmujących wspieranie rodziny oraz system pieczy zastępczej, przy czym wysokość dotacji nie może przekroczyć 50 %, a w przypadku gdy środki
te pochodzą z rządowych programów wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej wysokość dotacji nie może przekroczyć 70 % wydatków przeznaczonych na realizację zadania. Istniejąca regulacja prawna zatem w zakresie dotowania ma charakter fakultatywny i nie oznacza nawet zabezpieczenia dofinansowania zadań odpowiednio zgodnie z art. 167 ust. 1 i ust. 4 Konstytucji, zakreślając ponadto 3 letni okres określenia warunków i zasad w przepisach wykonawczych.

W związku z taką diagnozą obecnej sytuacji wnosimy o podjęcie stanowczych działań mających na celu zmianę nierealnych i niecelowych zapisów ustawy ewentualnie przesunięcie daty wejścia w życie tej  ustawy. Wskazanym byłoby aby niektóre z zadań o charakterze obligatoryjnym zamienić na fakultatywne. Pozwoliłoby to na przyznawanie przewidzianych w ustawie świadczeń rodzinom zastępczym, które faktycznie wymagają tego typu wsparcia i pomocy, a nie każdej rodzinie, która złoży wniosek.

Przede wszystkim proponujemy, aby  nowelizacja przepisów ustawy dotyczyła fakultatywnego zatrudniania asystenta rodziny, za wyjątkiem przypadków, w których o obowiązku pracy z asystentem w stosunku do rodziny orzeknie sąd. Zatem zmiany powinny być wprowadzone w art. 33 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej  oraz w art. 109 § 4 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, gdzie słowa „plan pracy z rodziną”, jako dokument do sporządzenia, którego uprawniony jest wyłącznie asystent rodziny, należałoby zastąpić innym określeniem. Ponadto upoważnionym do sporządzenia takiego dokumentu powinien być również pracownik socjalny. Natomiast koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej należałoby powoływać tylko  powoływać tylko dla rodzin zastępczych oraz rodzinnych domów dziecka nie posiadających co najmniej 2-letniego doświadczenia. Dodatkowo, dopiero  by po 5 latach od dnia wejścia w życie ustawy, koordynator rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka  mógł być przyznawany, ale tylko wtedy gdy zwrócą się o to sami zainteresowani. Ponadto proponujemy  zwiększenie limitu rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka przypadających na jednego koordynatora.

Skoro odpowiednie środki finansowe na realizacje omawianych zadań nie  zostały dla jednostek samorządu terytorialnego zabezpieczone w budżecie państwa to wnosimy o taką zmianę przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887), aby nowe zadania mogłyby być realizowane fakultatywnie. Dzięki temu ten samorząd, który będzie stać na realizację nowych zadań, będzie miał taką możliwość. Nie nakładajmy ich jednak obowiązkowo na wszystkich. To najbardziej roztropne rozwiązanie w obecnej sytuacji państwa.

 

Przewodniczący Zarządu Związku Gmin
Wiejskich Województwa Podlaskiego
Mirosław Lech
 

Back To Top