Stanowisko w sprawie zmiany źródła finansowania Izb Rolniczych
Dnia 17 stycznia 2008 r. wypracowano stanowisko Zgromadzenia Ogólnego Związku Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego w sprawie zmiany źródła finansowania Izb Rolniczych. Poniżej jego treść.
Od 1996 roku został reaktywowany po 50 latach nie funkcjonowania w Polsce samorząd rolniczy i jego instytucje – izby rolnicze. Pierwsze kadencje walnych zgromadzeń izb rolniczych zakończyły się w dniu 10 października 2002 roku.
Już w styczniu 2001 r. nastąpiła zmiana finansowania wojewódzkich izb rolniczych. Samorządy gminne są zobowiązane do odprowadzania 2% odpisu z pozyskanego podatku rolnego na finansowanie tej izby. Samorząd rolniczy powstał po to, aby reprezentować wszystkich rolników, wszyscy płatnicy podatku rolnego obligatoryjnie przynależą do niego. Z tego wynika, że do izby rolniczej nie można się zapisać, ani z niej wystąpić, ponieważ tworzą ją z mocy ustawy wszyscy podatnicy podatku rolnego.
Zgodnie z art. 5 ust 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 roku o izbach rolniczych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 927 z późn. zm.) do zadań izb należy w szczególności:
1) sporządzanie analiz, ocen, opinii i wniosków z zakresu produkcji rolnej oraz rynku rolnego i przedstawianie ich organom administracji rządowej i samorządu terytorialnego,
2) występowanie do organów administracji rządowej w województwie i organów samorządu terytorialnego z inicjatywą w zakresie regulacji prawnych dotyczących rolnictwa, rozwoju wsi i rynków rolnych oraz opiniowanie projektów tych przepisów,
3) prowadzenie działań na rzecz tworzenia rynku rolnego oraz poprawy warunków zbytu płodów rolnych i produktów rolnych,
4) prowadzenie analiz kosztów i opłacalności produkcji rolnej,
5) gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji gospodarczych na potrzeby producentów rolnych oraz innych przedsiębiorców,
6) doradztwo w zakresie działalności rolniczej, wiejskiego gospodarstwa domowego oraz uzyskiwania przez rolników dodatkowych dochodów,
7) podejmowanie działań na rzecz rozwoju infrastruktury rolnictwa i wsi oraz poprawy struktury agrarnej,
8) podnoszenie kwalifikacji osób zatrudnionych w rolnictwie,
9) prowadzenie listy rzeczoznawców oraz przyznawanie tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa, na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
10) kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki i rzetelnego postępowania w działalności gospodarczej,
11) działanie na rzecz podnoszenia jakości środków i urządzeń stosowanych w działalności rolniczej oraz na rzecz poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa w rolnictwie,
12) współdziałanie z jednostkami prowadzącymi szkoły rolnicze, wspieranie ich działalności, inicjowanie powstawania nowych szkół i zmian w programach nauczania oraz współorganizowanie praktyk,
13) kształtowanie świadomości ekologicznej producentów rolnych,
14) inicjowanie działań mających na celu powoływanie i wspieranie zrzeszeń i stowarzyszeń producentów rolnych i leśnych,
15) działanie na rzecz poprawy jakości produktów rolnych,
16) promowanie eksportu produktów rolnych,
17) rozwijanie współpracy z zagranicznymi organizacjami producentów rolnych,
18) współpraca z administracją publiczną w zakresie ochrony środowiska, zdrowia i wiejskiego dziedzictwa kulturowego.
Ponadto artykuł 5 ust. 2 i 3 ustawy o izbach rolniczych przewiduje możliwość wykonywania przez izby także zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, przekazanych ustawami lub porozumieniami, oraz zadań własnych samorządu terytorialnego, przekazanych w drodze porozumień. Niemniej jednak normy te są w praktyce martwe, gdyż ustawy: o administracji rządowej w województwie, o samorządzie powiatowym oraz o samorządzie województwa, a także ustawa o samorządzie gminnym nie przewidują możliwości powierzania izbom rolniczym żadnych zadań przez organy rządowe lub samorządowe.
Zdaniem Zgromadzenia Ogólnego Związku Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego samorząd rolniczy powinien mieć większe kompetencje w sprawach dotyczących nieruchomości rolnych i ochrony gruntów rolnych, jako instytucja zrzeszająca ich właścicieli i użytkowników, oraz w sprawach ochrony interesów producentów rolnych m. in. poprzez uczestnictwo w negocjacjach z odbiorcami produktów rolnych dotyczących ogólnych warunków umów kontraktacji.
Jak wynika z art. 35 ust.1 ustawy o izbach rolniczych dochody izb pochodzą:
1) z odpisu w wysokości 2% od uzyskanych wpływów z tytułu podatku rolnego pobieranego na obszarze działania izby,
2) ze środków na realizację zadań zleconych przez administrację rządową lub samorządową,
3) z udziałów lub akcji spółek, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2 lit. a),
4) z innego majątku izby,
5) z darowizn, zapisów, dotacji i innych wpłat,
6) ze składek członkowskich,
7) z opłat z tytułu usług świadczonych przez izbę,
8) z wpływów z oprocentowania rachunków bankowych oraz lokat.
Dochody izb z odpisu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 w/w ustawy, przysługującego od wpływów gminy z tytułu zaległości podatkowych w podatku rolnym oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości, gminy odprowadzają na rachunki bankowe właściwych izb w terminie 21 dni od dnia, w którym upływa termin płatności danej raty podatku rolnego.
Przyznanie izbom dochodu z wpływów gmin z podatku rolnego budzi istotne wątpliwości. Jest to, bowiem podstawowe źródło dochodów samorządu rolniczego, przeznaczone jednak nie na realizację określonych zadań, lecz w istocie jedynie na działalność bieżącą i utrzymanie samorządu. Przyjęta formuła odpisu (nie zaś dotacji) sprawia, że samorząd zawodowy, niewykonujący praktycznie żadnych zadań z zakresu zadań własnych gmin utrzymuje się ze środków publicznych bez obowiązku rozliczenia się z nich oraz nie ponosi za to żadnej odpowiedzialności przed organami gmin.
Zgromadzenie Związku stoi na stanowisku, iż brak jest podstaw do obciążania gmin obowiązkiem finansowania izb rolniczych, wpływy z podatku rolnego do budżetów gmin położonych na terenie województwa podlaskiego są z uwagi na jakość gleb bardzo niskie, ponadto w związku z częstymi klęskami należności z tego tytułu są często umarzane. Wpływy z tego tytułu nie zaspokajają w pełni potrzeb finansowych izb rolniczych, natomiast niepotrzebnie pozbawiają gminy dochodów. W praktyce zaistnieją przypadki, kiedy niektóre izby rolnicze będą osiągać jeszcze mniejsze dochody, niż dotychczas, np. z uwagi na zwolnienia z płacenia podatku rolnego między innymi z powodu klęsk żywiołowych. Dlatego też uważamy, że w celu zabezpieczenia prawidłowej realizacji zadań przez izby rolnicze konieczne jest przywrócenie finansowania izb rolniczych z budżetu państwa. W związku z powyższym wnosimy o uchylenie w art. 35 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 – 5 w/w ustawy.
Przewodniczący Zarządu Związku Gmin
Wiejskich Województwa Podlaskiego
Mirosław Lech
Stanowisko otrzymali:
1. Marek Sawicki – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
2. Zbigniew Chlebowski – Przewodniczący Komisji Finansów Publicznych Sejmu RP
3. Leszek Korzeniowski – Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Sejmu RP
4. Parlamentarzyści województwa podlaskiego
5. Zarząd Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej